De zwarte rat (Rattus rattus), ook wel zolderrat, scheepsrat, dakrat, huisrat en pestrat genoemd is een knaagdier uit de familie Muridae. Het is de grootste verspreider van de pest en staat daar ook het meeste om bekend. Daarnaast kan het ook andere ziektes overdragen aan de mensen. Hoewel dit knaagdier 4 jaar oud kan worden, bereiken ze vaak een leeftijd van maar 18 maanden.
Inhoudsopgave
Uiterlijk
Ondanks dat het zwarte rat heet, zijn ze er in verschillende kleuren. Je hebt wel zwarte varianten en deze komen ook het meeste voor. Maar ze kunnen ook zeker lichtbruin zijn. De buikzijde van het dier is vaak wat lichter van kleur. Ze wordt ongeveer 14 tot 24 centimeter lang en hebben gewicht van 150 tot 280 gram. Het bijzondere aan het dier is dat het zijn hele leven door blijft groeien. Dit betekent dus dat hoe ouder het dier wordt, hoe groter het zal zijn. De staart wordt meestal langer dan zijn eigen lichaam en heeft een lengte van 115 tot stand 260 millimeter. Deze staart heeft 200 tot 260 ringen.
De leefomgeving
De zwarte rat komt oorspronkelijk uit het zuidwesten van India. Vanuit hier verspreidde het via handelsroutes naar andere omgevingen. Het dier komt voornamelijk voor in warme gebieden. Hier kan het ook een ware plaag worden en veel schade aanbrengen. Ook in Nederland is dit dier actief en komt het zelfs steeds vaker voor. Wel is het zo dat in koudere gebieden de zwarte rat is verdrongen door de agressievere bruine rat.
Je vindt het dier voornamelijk in de buurt van havens, schepen en gebouwen. De ruimtes waar voedsel aanwezig is, zijn natuurlijk heel populair. Ze zijn minder actief in open gebieden en graven ook geen ondergrondse gangen. Wel zijn ze ontzettend snel en kunnen ze tot maar liefst 1,5 meter hoog klimmen. Daarnaast kunnen ze zwemmen, al zullen ze dit niet heel erg snel doen. Dieren leven voornamelijk in grote groepen en zijn van nature heel sociaal. Ze zullen dan ook het eten wat ze hebben met elkaar delen. De groepen bestaan ongeveer uit 60 ratten. In deze groepen zul je zien dat er in ieder geval één dominant mannetje aanwezig is. Deze heeft vaak meerdere vrouwtjes en zal zich ook verdedigen als het nodig is. Andere dieren die niet tot de groep behoren worden weggejaagd.
Voortplanting
De voortplanting van de zwarte rat is afhankelijk van de leefomgeving. Zo planten ze zich in Europa vooral voort tussen maart en november. Terwijl het in andere gebieden het gehele jaar doorgaat. Per jaar krijgen de dieren 3 tot 6 nesten en per nest worden er ongeveer 5 tot 10 jongen geboren. Dit betekent dus dat er elk jaar tussen de 15 en 60 jongen geboren worden. Zo worden de dieren snel vermenigvuldigd en kan een plaag ook zomaar uit het niets ontstaan.
Wanneer de jongen geboren worden, hebben ze een draagtijd van ongeveer 21 dagen. Dit is ook de tijd dat ze worden gespeend tot ze 40 gram wegen. Daarna zijn ze klaar om hun eigen weg te gaan. Wanneer de vrouwtjes 12 tot 16 weken oud zijn, zijn ze geslachtsrijp en kunnen ze eigen jongen baren. Wanneer de jongen geboren worden, zijn hun ogen en oren nog steeds gesloten en hebben ze ook nog geen haren. Ze wegen ongeveer 4,5 gram en zijn roze van kleur. Na 12 tot 14 dagen worden de ogen geopend en hebben ze hun vacht.
Wat eet de zwarte rat?
Zwarte rat is een echte alleseter, maar toch gaat de voorkeur uit naar plantaardig voedsel. Zo is graan de echte favoriet. Daarnaast eet het ook wel vruchten, suikerriet, mais en andere gewassen. Het blijft niet alleen bij plantaardig voedsel. Af en toe eet het ook insecten en andere kleine dieren zoals bijvoorbeeld een vis.
Bedreigingen
De zwarte rat is voornamelijk ‘s nachts actief. Dit doet hij niet alleen omdat het een nachtdier is, maar ook aangezien het gevaar van roofdieren dan een stuk minder is. De grootste bedreigingen zijn de marterachtigen, uilen en katten. Ook andere vogels jagen op de dieren. Door de schade die dit beest aan kan richten, neemt de mens ook regelmatig maatregelen om dit dier te bestrijden. Dit gebeurt voornamelijk met rattenkisten waar vallen in liggen. In Nederland is het verboden om ratten te bestrijden met gif. Dit omdat dit schadelijk kan zijn voor mensen en dieren in de omgeving. Mocht je echt veel last hebben van zwarte ratten dan kun je ook zwarte peper strooien. Dit is namelijk iets waar ze een grote hekel aan hebben en zoveel mogelijk proberen te voorkomen.
Verspreiding van ziektes
De zwarte rat kan een drager zijn van een aantal ziektes. De bekendste hiervan is de pest waarvan het de belangrijkste verspreider is. De vlooien die op de huid leven brengen deze pestbacterie over naar de mens. Daarnaast kan het in het hantavirus en trichinose verspreiden. Het is geen drager van de ziekte van Weil die de bruine rat wel kan dragen. Maar het blijft een dier waar je voorzichtig mee moet zijn in verband met de ziektes die het mee kan dragen.
Verschil tussen zwarte rat en bruine rat
De zwarte en bruine rat worden vaak door elkaar gehaald. Je zou verwachten dat de zwarte rat gewoon zwart is en de bruine bruin. Maar dit is helaas niet altijd het geval. Dit zijn een aantal kenmerken waar je op kunt letten om de twee uit elkaar te houden.
De zwarte rat vind je voornamelijk op schepen, hoge gebouwen en droge plaatsen. Ze hebben een spitste kop en grote oren. Daarnaast is deze rat lang van postuur en hebben ze een lange dunne staart die langer is dan hun eigen lichaam. Ze worden ongeveer 14 tot 24 centimeter lang en hebben een gewicht van rond de 200 gram. De bruine rat daarentegen leeft voornamelijk in riolen en op vochtige plaatsen. Ze hebben een stompe kop en een stevige bouw. De staart is een stuk dikker en korter dan het lichaam. Ze worden met 22 tot 30 centimeter iets langer en worden met 400 gram ook een stuk zwaarder. Door goed op te letten kun je de dieren nog steeds wel goed uit elkaar halen. Alleen op de kleur letten is vaak niet voldoende.
Wat is het verschil tussen een rat en muis?
Ook een veel voorkomende vraag is het verschil tussen een rat en een muis. Het grootste verschil zit hem in het formaat. Muizen zijn met een grootte van 3 tot 10 centimeter een heel stuk kleiner dan ratten. Maar ze hebben ongeveer zeven tot acht nesten per jaar waar ook een stuk meer jongen geboren worden dan bij de ratten. Daarnaast hebben ze grote oren en een lange, dunne behaarde staart. Qua eten en drinken heeft de rat flink wat meer nodig dan de muis. En dat zie je ook terug in de grootte van de uitwerpselen. Met een gewicht van rond de 200 gram heeft het ook vijf keer het lichaamsgewicht van de muis. Grote verschillen dus, zeker wanneer je erop gaat letten.
