Het vogelbekdier (Ornithorhynchus anatinus) is een zoogdier dat in het water leeft. Het komt voornamelijk voor in in de oostkust van Australië en Tasmanië. Het staat bekend om zijn uiterlijk en behoort tot de groep Cloacadieren: de zoogdieren die eieren leggen. Vroeger toen het eerste dier in Europa kwam, kon men niet geloven dat het echt was. Dit omdat het op een vogel en een zoogdier lijkt. Vandaag de dag is het dier dan ook in animatie series als in het echt erg populair. Zo kom je het bijvoorbeeld tegen in de serie: Perry het vogelbekdier waar het de rol van een geheime agent heeft.
Inhoudsopgave
Het uiterlijk
Het vogelbekdier is een dier met een klein, gestroomlijnd lichaam. Het heeft een korte waterdichte vacht en korte ledematen. De achterpoten hebben zwemvliezen waar ze mee kunnen zwemmen. Daarnaast hebben ze ook een platte staart die veel lijkt op die van de bever. Deze kan naast de poten gebruikt worden om zichzelf voort te bewegen. Ook op de voorpoten vind je zwemvliezen waar het dier zier zich in het water kan bewegen. Zodra ze op het land zijn kunnen ze hun nagels tevoorschijn halen om te graven en te lopen. Zowel in het water als op het land kunnen ze zich dus goed voortbewegen.
Wellicht het meest opvallende aan het dier is de grote, brede snavel. Deze lijkt op de snavel van een eend maar is toch heel anders. Ze gebruiken deze om in de modder op rivierbeddingen naar voedsel te zoeken. Met de snavel vangen ze elektrische signalen op waardoor ze weten waar hun prooi is. Doordat de snavel zacht en buigzaam is kan het overal komen. En doordat het erg gevoelig is duurt het niet lang voordat ze het eten hebben gevonden. Het vogelbekdier is het enige zoogdier met een snavel en gebruikt deze optimaal.
Leefomgeving
Het vogelbekdier is een dier dat voornamelijk leeft in beken en rivieren. Daarnaast leven ze ook bij meren waar ze aan de oever in kunnen graven. Je vind ze in de oostkust van Australië tot het eiland Tasmanië. Daarnaast kun je ze ook tegenkomen op het Kangaroo Island ten zuiden van Australië. Ze kunnen zowel in het water als erbuiten overleven. Vandaar dat ze ook het liefst leven op gebieden waar ze in en uit het water kunnen komen.
Vaak blijven ze in hun eigen omgeving en gaan ze uiterlijk een kilometer hiervandaan. In bijzondere gevallen gaan ze wel wat verder en kunnen ze meer dan 8 kilometer ver reizen. Ze zijn van nature heel zelfstandig en leven dan ook graag alleen. Dit is ook de grootste reden dat ze niet teveel reizen aangezien ze dan ook in een leefgebied van een ander vogelbekdier kunnen komen. Normaal gezien komen ze alleen bij elkaar wanneer het broedseizoen begint. Het kan wel zijn dat hun leefgebieden wat overlappen maar ook dan proberen ze elkaar voor het grootste deel te vermijden.
Het gedrag
Een vogelbekdier is een solitair dier, wat betekent dat ze voornamelijk op zichzelf leven. Ze jagen voornamelijk in de nacht in de rivierbedden terwijl ze overdag in hun hol gaan rusten. Het hol wordt gegraven in de rivieroevers met behulp van hun snavel en hun brede nagels. Wanneer ze verder reizen kunnen ze ook een hol maken om te rusten. Daarnaast hebben ze een ander hol om eieren in te broeden en hun jongen in te verzorgen.
Een hol waar ze in rusten is ongeveer 5 meter lang terwijl de plekken waar ze broeden maar liefst 30 meter lang kunnen zijn. Deze hebben dan soms ook meerdere nestkamers waar ze gebruik van kunnen maken. Wanneer ze aan het jagen zijn kunnen ze de ogen, oren en neusgaten sluiten. Zo kunnen ze zonder problemen dieper duiken om zo hun voedsel te zoeken.
Wat eet een vogelbekdier?
Het vogelbekdier eet voornamelijk larven, slakken en kikkervisjes die op de bodem leven. Daarnaast staan kleine vissen en zoetwaterschaaldieren ook weleens op het menu. Het voordeel van dit dier is dat het de ogen, neus en oren dicht kan doen zodat het daar onder water geen last van heeft. Doordat het kan vertrouwen op de elektrische signalen in de snavel weet het waar het heen moet om zijn eten binnen te krijgen. Hij beweegt met zijn kop heen en weer om de elektrische velden op te vanen. En daarna kan hij het met een snelheid van 35 km/u gaan vangen.
Het voedsel wordt nadat het gevangen is opgeslagen in de wangzakken aan de zijkant van de mond. Hierna zwemt het naar de oppervlakte om het hier al drijvend op te eten. Een volwassen vogelbekdier heeft geen tanden maar wel hoornachtige richels waarmee hij dit voedsel mee kan vermaken. Dit doet hij door het tussen de ribbels en de tong te leggen en dan te kauwen.
Bedreigingen
Het vogelbekdier leeft voornamelijk in de nacht en overdag verstopt het zich in de holen aan de rivieroever. Hierdoor beschermt het zich al grotendeels tegen roofdieren. En dat is ook wel nodig aangezien ze door hun formaat een prooi zijn voor vele dieren. Vooral roofvogels zoals haviken en adelaars zijn dol op deze dieren. Daarnaast jagen dingo’s, honden, katten, krokodillen, varanen, slangen en de Tasmaanse duivel ook op deze diersoort. Ze zijn dus een makkelijke prooi waardoor ze wel voorzichtig moeten zijn met wat ze dagelijks doen.
Naast het dierlijke gevaar is verandering in hun leefomgeving ook iets waar ze niet goed mee om kunnen gaan. Wanneer er iets veranderd kan dit ook een negatief effect hebben. In de 18e eeuw was de vogelbekdier door de populatie van de mens bijna uitgestorven. In 1900 werd het verboden om op deze dieren te jagen. Vandaag de dag hoeven we niet heel bang te zijn dat het dier gaat uitsterven. De UICN status is dan ook gevoelig. Door de vele fokprogramma’s die op zijn gezet en de meer dan 300.000 volwassenen die in het wild leven zal de verspreiding de komende jaren alleen maar toenemen.
Vogelbekdier giftig
Op de enkel van de achterpoten heeft het mannetje een gifspoor. Hiermee verdrijft het tijdens de broedperiode andere mannetjes. Maar dit is niet zomaar een gif. Er zijn maar weinig zoogdieren die giftig zijn, maar deze gifklieren maken het vogelbekdier het giftigste zoogdier ter wereld. Het gif wordt voornamelijk gebruikt om mannetjes op afstand te houden. Ook jonge vrouwtjes hebben een gifspoor, maar deze is een stuk kleiner en valt af wanneer ze 10 maanden zijn.
Het gif kan dodelijk zijn voor dieren en ook voor mensen kan het gevaarlijk zijn. Het geeft een extreme chronische pijn dat ontzettend veel pijn doet. Vaak houdt dit enkele dagen aan, maar als je een beetje pech hebt kan dit ook enkele maanden duren. Het is dus beter om voorzichtig te zijn wanneer je in de buurt van dit dier bent. Gelukkig zijn ze niet agressief, maar zodra je ze oppakt kun je er wel eens spijt van krijgen. Meer over dit gif lees je in het artikel giftigste zoogdieren ter wereld.
