Kerkuil

De kerkuil (Tyto alba) is de meest verspreide uil ter wereld. Je kunt het bijna overal vinden met uitzondering van woestijnen, poolgebieden, eilanden op de stille oceaan, de Himalaya en een groot deel van Indonesië. Hij leeft bij voorkeur in kerken, torens en zolders en is voornamelijk in de nacht actief. Daarnaast vind je ze ook in laaggelegen bossen en open vlaktes.

Kerkuil weetjes

• De kerkuil krijgt ook wel de naam gewone kerkuil om hem te onderscheiden van de familie kerkuilen (Tytonidae).
• Vrouwelijke kerkuilen zijn 10% zwaarder en groter dan de mannelijke uilen.
• Mannelijke en vrouwelijke uilen paren voor het leven. Ze zullen dus geen andere partner opzoeken.
• De vorm van het gezicht helpt hun om hun prooi te detecteren. Hiermee kunnen ze makkelijker stille geluiden opvangen.
• Kerkuilen kunnen in gevangenschap maar liefst 15 tot 20 jaar oud worden. In het wild leven ze gemiddeld 5 tot 8 jaar.

Het uiterlijk

Het uiterlijk is iets wat gelijk opvalt door het helderwitte, hartvormige gezicht. Ze hebben donkere, grote ogen en bruine en grijze veren rondom hun lichaam. De vleugels zijn kort en hebben net als hun borst en gezicht ook een witte kleur. In tegenstelling tot veel andere uilensoorten heeft deze soort geen oorbosjes. Naast de witte kleur kan het ook zijn dat het grijs gespikkelde kleur heeft. Maar vooral het hartvormige gezicht, de grote ogen en de witte kleur eromheen zijn kenmerkende eigenschappen voor de kerkuil.

De kerkuil heeft een gemiddelde grootte van 35 centimeter. De vleugelspanwijdte is ongeveer 90 centimeter. Het bijzondere is dat de vrouwtjes over het algemeen ongeveer 10% zwaarder zijn. Daarnaast zijn ze een stuk groter dan de mannetjes. Het gemiddelde gewicht ligt ongeveer op de 400 gram.

Het gedrag

De kerkuil is een nachtvogel die voornamelijk ’s nachts jaagt. Door de vorm van zijn gezicht gaan de geluiden sneller naar zijn oren toe waardoor ze zelfs het kleinste geluid kunnen detecteren. Doordat het dier zich goed aan zijn leefomgeving kan aanpassen, vind je het bijna overal ter wereld. Hier nestelen ze zich vooral in schuren en andere verlaten gebouwen. Over het algemeen zijn het solitaire dieren die dus alleen door het leven gaan. Ze zijn niet bang voor mensen en aangezien ze in de nacht leven kom je ze ook weinig tegen. Maar toch kan het zomaar zijn dat je in steden en andere plaatsen in de nacht het geluid van dit dier hoort. Want ook hier is het actief aanwezig.

Het geluid dat deze uil maakt is niet zoals bij andere uilen een gil. Het is een soort krijs die door veel mensen als angstaanjagend wordt ervaren. Daarom wordt dit dier ook weleens met de dood vergeleken, zeker wanneer ze in de buurt van een begraafplaats vliegen. De ogen zijn twee keer zo gevoelig als het menselijk oog. Hierdoor kunnen ze goed in de nacht jagen. Samen met de grote spanwijdte van de vleugels in vergelijking met hun lichaam kunnen ze voor een lange tijd jagen. Dit doen ze het liefst in open velden.

Wat eet een kerkuil?

Het dieet van een kerkuil bestaat voornamelijk uit ratten en muizen. Het is een echte roofvogel die in de nacht op zoek gaat naar dierlijk voedsel. Af en toe zullen hier ook een kikker, kleinere vogels of vissen bij zitten. Wanneer ze een prooi hebben gevonden gaan ze er met een snelheid van 80 km/u op af. Het dier wordt in zijn geheel doorgeslikt. Later wanneer het dier voor het grootste gedeelte is verteerd braken ze het overgebleven deel uit.

Wanneer het dier eten zoekt vliegt het laag bij de grond of zit het op een laag gezeten plek. Hier probeert hij geluiden op te vangen om dan op de prooi af te gaan. De meeste soorten gaan echt voor het grote voedsel, maar wanneer dit schaars is kan het zich ook aanpassen aan een insecten gebaseerd dieet. Dit zie je voornamelijk bij uilen die op eilanden leven, deze zijn kleiner en lichter waardoor ze ook sneller kunnen bewegen.

Roofdieren en bedreigingen

Als je naar de roofdieren kijkt zijn voornamelijk de buidelratten, adelaars en wasberen een gevaar voor de dieren. Zij jagen namelijk op de jongen en de eieren. Wanneer ze volwassen zijn zal het gevaar van roofdieren afnemen. Maar hoe meer ze vliegen, hoe meer bedreigingen er zullen zijn. Het grootste gevaar is het verkeer. Veel dieren overlijden doordat ze tegen een auto of vrachtauto aankomen.

Ook bij strenge winters is de overlevingskans van de dieren kleiner. Zo merkte men rondom de strenge winter van 1963 dat de dieren in Nederland bijna op uitsterven stonden. Dit kwam door de kou in combinatie met de veranderingen in de graanschuren. Deze werden door de boeren vervangen door voedersilo’s waardoor de kerkuil zijn jachtterrein verloor. Dit zorgde ervoor dat er op een gegeven moment nog maar 100 broedparen aanwezig waren. Gelukkig is dit opgelost door speciale nestkasten te plaatsen. Vandaag de dag zijn er meer dan 2000 broedparen in Nederland en is de kerkuil in deze omgeving niet bedreigd.

Kerkuilen in de dierentuin

Om de populatie nog meer te versterken zijn de kerkuilen ook veel te vinden in dierentuinen. Het bijzondere aan dit dier is dat het in gevangenschap een stuk langer leeft dan in het wild. Dit komt voornamelijk doordat de gevaren hier wat minder aanwezig zijn. In het wild leeft het dier ongeveer 5 tot 8 jaar terwijl het in gevangenschap maar liefst 15 tot 20 jaar kan worden.

Voortplanting

Hoewel kerkuilen voornamelijk alleen leven, komen ze wel enkele keren in het jaar samen om te paren. Dit begint vaak na het tweede of derde levensjaar. Het mannetje lokt het vrouwtje door in de lucht voor het dier te blijven zweven. Eenmaal een vrouwtje gevonden zal het hier ook zijn hele leven mee paren. Ze wisselen dus niet van partner, maar blijven bij elkaar. Een vrouwtje produceert meestal twee keer per jaar een legsel waarbij per legsel 4 tot 10 eieren worden gelegd. Na 28 tot 30 dagen komen deze uit en zal het mannetje voedsel naar het nest brengen. Het vrouwtje blijft bij de jongen om zo het nest te bewaken.

Het nest ligt vaak goed verscholen in donkere ruimtes. Hierbij kun je denken aan kerktorens, afgelegen plekken en boerderijen. Bij het kiezen van deze locaties is het wel belangrijk dat er in de omgeving weilanden of bossen zijn. Zo kan het mannetje op een snelle manier voedsel zoeken voor de jongen.

De geluiden van de kerkuil

Voor alle uilen zijn geluiden erg belangrijk, zo ook bij de kerkuil. Dit is namelijk de grootste manier hoe ze met elkaar communiceren. Door een geluid te maken herkennen ze elkaar en weten ze wat de ander wil. In totaal zijn er maar liefst 18 verschillende soorten geluiden vastgesteld. De meeste geluiden kun je onderverdelen in een aantal zaken. Zo hebben ze onder andere deze geluiden:

• Voedergeluid: waarmee ze aangeven dat er ergens voeding is of bedelen om iets te ontvangen.
• Verdedigingsgeluid: om aan te geven dat er gevaar is.
• Baltsgeluid: een ijselijke schreeuw die het mannetje laat horen tijden een vlucht. Dit is op honderden meters verderop nog steeds hoorbaar.
• Geluiden van jongen: voornamelijk voor en tijdens het voeden hoor je een soort tjirp geluid van de jonge kerkuil.
• Sociaal contact: om met elkaar te communiceren in andere situaties.